Các nhà máy sản xuất thép trong nước đang gặp phải hàng loạt khó khăn trong hoạt động xuất khẩu. Không chỉ đối mặt với cạnh tranh khốc liệt ở thị trường nội địa, các tập đoàn thép còn phải giải quyết các vấn đề pháp lý và rào cản thương mại tại các quốc gia nhập khẩu.
Tăng cường đánh thuế với thép nhập khẩu
Theo thống kê, tính đến hết tháng 10/2024, trong hơn 250 vụ việc nước ngoài điều tra phòng vệ thương mại với Việt Nam, có khoảng 30% liên quan đến các sản phẩm thép. Những sản phẩm bị điều tra đa dạng, từ thép mạ, thép không gỉ cán nguội, thép phủ màu, ống thép đến các sản phẩm thép đặc thù như mắc áo hay đinh thép.
Điều đáng nói là các vụ kiện này chủ yếu xảy ra tại những thị trường xuất khẩu lớn của Việt Nam như Hoa Kỳ, EU, Australia và Ấn Độ. Hoa Kỳ dẫn đầu về số lượng điều tra phòng vệ thương mại với thép Việt Nam. Gần đây nhất, Ấn Độ áp mức thuế 12-30% đối với một số sản phẩm thép nhập khẩu từ Việt Nam, trong khi EU mở cuộc điều tra chống bán phá giá với thép cán nóng xuất khẩu từ Việt Nam trong giai đoạn từ tháng 4/2023 đến tháng 3/2024.
Ngoài ra, EU cũng đã tiến hành điều tra chống lẩn tránh thuế phòng vệ thương mại đối với thép không gỉ cán nguội Việt Nam, cáo buộc lẩn tránh thuế vốn đang áp dụng với sản phẩm từ Indonesia. Những động thái này đã tạo ra nhiều khó khăn, đặc biệt với các doanh nghiệp đang dựa vào xuất khẩu để duy trì sản lượng.
Những rào cản thương mại gây khó khăn cho các doanh nghiệp muốn xuất khẩu thép
Chính sách Cơ chế Điều chỉnh biên giới cacbon [CBAM]
Bên cạnh các rào cản thương mại, ngành thép còn phải đối mặt với yêu cầu khắt khe về tính bền vững trong sản xuất. Theo Liên minh Châu Âu [EU], sản xuất thép chiếm khoảng 7% tổng lượng khí thải nhà kính toàn cầu. Để đối phó với vấn đề này, từ tháng 1/2026, EU sẽ áp dụng chính sách CBAM, đánh thuế các-bon đối với sản phẩm thép xuất khẩu đến thị trường này.
Chính sách CBAM không chỉ tạo áp lực cho các nhà máy sản xuất thép, mà còn đòi hỏi các tập đoàn thép phải nhanh chóng chuyển đổi sang sản xuất xanh, giảm lượng khí thải trong quy trình sản xuất. Đây là thách thức lớn đối với ngành thép Việt Nam, vốn đang sử dụng công nghệ lạc hậu, tiêu tốn nhiên liệu và chi phí cao.
Theo các chuyên gia, việc đối mặt với các biện pháp phòng vệ thương mại là điều không thể tránh khỏi khi ngành thép Việt Nam hội nhập sâu rộng vào thị trường toàn cầu. Tuy nhiên, các công ty thép cần chủ động hơn trong việc ứng phó:
Các doanh nghiệp cần đẩy mạnh đầu tư công nghệ tiên tiến, tối ưu hóa quy trình sản xuất khép kín để giảm chi phí và nâng cao năng lực cạnh tranh. Điều này đặc biệt quan trọng với các sản phẩm chủ lực như thép xây dựng như thép thanh vằn và thép dây cuộn.
Việc áp dụng công nghệ sản xuất thân thiện với môi trường không chỉ giúp đáp ứng yêu cầu xuất khẩu mà còn tạo cơ hội gia tăng giá trị thương hiệu. Chuyển đổi sang sản xuất thép xanh là một hướng đi quan trọng nhằm giảm thiểu khí thải và đáp ứng các tiêu chuẩn khắt khe như CBAM.
Nhà nước cần có các biện pháp hỗ trợ ngành thép, như thúc đẩy kích cầu nội địa thông qua đầu tư công, chương trình xây dựng nhà ở xã hội, và khuyến khích các dự án bất động sản. Bên cạnh đó, cần xây dựng khung pháp lý rõ ràng và minh bạch để bảo vệ doanh nghiệp thép trong nước trước các hành vi cạnh tranh không lành mạnh từ thép nhập khẩu giá rẻ.
Ngành thép Việt Nam đang đối mặt với nhiều khó khăn trong xuất khẩu, từ các vụ kiện thương mại đến yêu cầu chuyển đổi sang sản xuất bền vững. Tuy nhiên, nếu các doanh nghiệp thép biết tận dụng cơ hội, cải thiện công nghệ và nâng cao chất lượng sản phẩm, ngành thép Việt Nam vẫn có thể duy trì đà phát triển. Hơn nữa, sự hỗ trợ kịp thời từ Chính phủ và nỗ lực đồng bộ của toàn ngành sẽ giúp thép Việt khẳng định vị thế trên thị trường quốc tế.